در حوزه دندانپزشکی مدرن، پروتزهای متحرک به عنوان یک راه حل مناسب و موثر برای افرادی که به دنبال بازگرداندن لبخند خود، بازیابی عملکرد دهان و بهبود کیفیت کلی زندگی خود هستند، ظهور کرده است. این دستگاه‌های مصنوعی که با دقت طراحی و ساخته شده‌اند، فرصتی را برای بیماران فراهم می‌کنند تا بر چالش‌های ناشی از از دست دادن دندان، چه جزئی یا کامل، غلبه کنند. این مقاله از کلینیک دندان پزشکی دریای نور به بررسی دنیای پروتزهای متحرک می پردازد و انواع مختلف، ساخت، مزایا، نگهداری و تاثیر آنها بر سلامت دهان را بررسی می کند. زمانی که مطالعه را به پایان می رسانید، درک عمیقی از این که چگونه پروتزهای متحرک می توانند به شما قدرت دهند تا زندگی را با اعتماد به نفس تازه و سلامت دهان و دندان در آغوش بگیرید، به دست خواهید آورد.

انواع پروتز متحرک

1. پروتز دندانی پارسیل (partial prosthesis)
2. پروتز کامل دندان یا دست دندان ( denture)
3. اوردنچر متکی بر ایمپلنت ( over denture )

پروتز دندانی پارسیل چیست؟

پروتز پارسیل که به عنوان پروتز جزئی متحرک (RPD) یا به سادگی پروتز جزئی نیز شناخته می شود، نوعی پروتز دندانی است که برای جایگزینی یک یا چند دندان از دست رفته در زمانی که برخی از دندان های طبیعی هنوز در قوس دهانی وجود دارند، استفاده می شود. پروتزهای جزئی برای بازگرداندن زیبایی و عملکرد به دهان طراحی شده اند و به بیماران کمک می کنند تا توانایی جویدن، صحبت کردن و لبخند زدن راحت را به دست آورند. آنها می توانند راه حل موثری برای افرادی باشند که کاندیدای ایمپلنت های دندانی یا بریج های ثابت نیستند.

 این نوع پروتز دندانی بیشتر به عنوان دندان تکه ای شناخته شده، که با تکیه بر دندان های کناری در جای خود ثابت می ماند. اما در واقع غیرثابت یا  یک پروتز متحرک محسوب می شود زیرا فرد می تواند آن را از دهان خارج کند.  آنها از دندان های مصنوعی متصل به یک چارچوب فلزی یا پایه اکریلیک تشکیل شده اند که برای حمایت و ثبات به دندان های طبیعی باقی مانده می چسبند.

• انواع پروتز متحرک پارسیل:

پروتزهای پارسیل تمام آکریل یا فلیپر که به عنوان یک درمان موقت استفاده می‌شوند. وپروتزهای کرم کبالت که جایگزین دندان های از دست رفته هستند و انتهای آن ها آزاد است و در حالتی استفاده می شود که فرد دندان های عقبی را از دست داده و دندان پایه برای پروتز ثابت ندارد استفاده میشود.

• مزایای پروتزمتحرک پارسیل:

پروتزهای جزئی یا پروتز های پارسیل برای مطابقت با رنگ و شکل دندان های طبیعی موجود طراحی شده اند و به لبخندی زیباتر کمک می کنند، اغلب مقرون به صرفه تر از سایر گزینه های جایگزینی دندان هستند، علاوه بر این درمان جای خالی دندان کشیده شده با پروتز متحرک پارسیل نسبت به سایر روش ها میزان تهاجم کمتری دارد و نیازی به کمک گرفتن از دندان های کناری و تراشیدن آن ها و یا جراحی دندان ( برخلاف درمان ایمپلنت) ندارد. پروتزهای دندانی پارسیل قابل جابجایی هستند، به این معنی که می توان آنها را برای تمیز کردن و نگهداری بیرون آورد. این برگشت پذیری می تواند برای برخی از بیماران سودمند باشد.

• عوارض استفاده از پروتز پارسیل:

برخی از بیماران ممکن است در هنگام تطبیق با استفاده از پروتز پارسیل، ناراحتی یا درد اولیه را تجربه کنند. این ناراحتی معمولا با گذشت زمان از بین می رودو پروتزهای جزئی متحرک ممکن است در حین غذا خوردن یا صحبت کردن لق شوند یا جابجا شوند، که می تواند ناخوشایند باشد و نیاز به تنظیمات گاه به گاه داشته باشد.

درمان با این نوع از پروتز های متحرک نیز مانند هر درمان دیگری به نگهداری و رعایت بهداشت دهان و دندان نیاز دارد، چراکه  نگهداری مناسب برای جلوگیری از مشکلاتی مانند تحریک لثه، تجمع پلاک و بوی بد دهان  و حتی تحلیل لثه و استخوان فک بسیار مهم است. تمیز کردن و مراقبت منظم ضروری است. در حالی که پیشرفت‌ها در طراحی و مواد باعث بهبود پایداری شده است، پروتزهای جزئی ممکن است در مقایسه با پروتزهای دندان ثابت پایداری کمتری داشته باشند.

پروتز کامل دندان یا دست دندان ( denture) چیست؟

پروتزهای کامل نوعی از پروتزهای دندانی هستند که برای جایگزینی تمام دندان‌های قوس بالایی (فک بالا) یا پایینی (فک پایین) یا هر دو، زمانی که بیمار از دست دادن کامل دندان را تجربه کرده است، طراحی شده است. این پروتزها به صورت سفارشی و متناسب با خطوط منحصر به فرد دهان بیمار ساخته می شوند و توسط بافت های زیرین لثه و استخوان زیرین حمایت می شوند.پروتز کامل یا دست دندان از دو قسمت تشکیل می‌شود، بخشی که دارای دندان‌های سفید و بخشی که دارای لثه پروتز و به رنگ صورتی می‌باشد.

• مزایای پروتز کامل یا دست دندان:

پروتزهای کامل می توانند ظاهر بیمار را با بازیابی ویژگی های صورت و ایجاد لبخندی طبیعی به طور چشمگیری بهبود بخشند و در حالی که انطباق با دندان مصنوعی ممکن است مدتی طول بکشد،  افراد را قادر می سازند تا غذاهای متنوع تری بخورند و برخی از توانایی جویدن را دوباره به دست آورند و مصرف کلی مواد مغذی را افزایش دهند و موجب تقویت گفتار فرد می‌گردد.

پروتزهای کامل اغلب در مقایسه با ایمپلنت های دندانی یا سایر درمان های پیچیده برای از دست دادن کامل دندان، گزینه مقرون به صرفه تری هستند. و قرار دادن پروتزهای کامل شامل روش های جراحی نمی شود و آنها را به گزینه ای کمتر تهاجمی تبدیل می کند.

• عوارض پروتز کامل یا دست دندان:

 بیماران ممکن است تا تطبیق دندان مصنوعی کامل، ناراحتی یا درد اولیه را تجربه کنند. و  در حالی که پروتزهای کامل توانایی جویدن را در مقایسه با نداشتن دندان بهبود می‌بخشند، ممکن است به اندازه دندان‌های طبیعی یا گزینه‌های دارای ایمپلنت از نیروی بایت و کارایی یکسانی برخوردار نباشند.

از دیگر موضوعات مهم در خصوص عوارض دست دندانباید به این موضوع اشاره کرد که،  پروتزهای کامل برای احتباس به مکش و چسبندگی به لثه تکیه می کنند که ممکن است منجر به مسائلی مانند حرکت دندان مصنوعی، بی ثباتی و مشکل با برخی غذاها شود. و  با گذشت زمان، استخوان زیرین فک ممکن است به دلیل فقدان ریشه طبیعی دندان دچار تحلیل شود. این می تواند منجر به تغییر در خطوط صورت و تناسب پروتز شود. از همین رو در این نوع پروتز ها به دلیل سایش، تخریب مداوم و تحلیل  استخوان فک هر ١یا ٢ سال نیاز به بررسی و هر ۵ تا ٧ سال نیاز به تعویض پیدا میکنند.

پروتز اوردنچر ( over denture ) چیست؟

اوردنچر نوعی پروتز دندانی است که برای قرار گرفتن روی تعداد کمی از دندان های طبیعی باقیمانده یا ایمپلنت های دندانی طراحی شده است. برخلاف پروتزهای کامل سنتی که مستقیماً بر روی بافت لثه قرار می گیرند، اوردنچر توسط دندان های طبیعی یا ایمپلنت های دندانی حفظ و تثبیت می شود و باعث افزایش ثبات، بهبود کارایی جویدن و افزایش راحتی کلی می شود.

• مزایای پروتز متحرک اوردنچر:

پروتز متحرک اوردنچر نسبت به پروتزهای کامل سنتی پایدارتر است، زیرا به دندان های طبیعی یا ایمپلنت های دندانی متصل می شود. این پایداری حرکت دندان مصنوعی را در حین غذا خوردن و صحبت کردن کاهش می دهد. و باعث بهبود توانایی جویدن در فرد می‌گردد. اوردنچرها در مقایسه با پروتزهای کامل سنتی کمتر احتمال دارد که از جای خود خارج شوند یا جابجا شوند و اعتماد به نفس بیشتری برای استفاده کننده فراهم می کند. و ظاهری طبیعی و زیبا خواهند داشت. هنگامی که از ایمپلنت های دندانی برای حمایت از اوردنچر استفاده می شود، استخوان فک زیرین را تحریک می کند و به کاهش تحلیل استخوان و حفظ ساختار استخوانی صورت کمک می کند. 

• معایب پروتز متحرک  اوردنچر:

پروتزهای اوردنچر، به ویژه آنهایی که توسط ایمپلنت های دندانی پشتیبانی می شوند، به دلیل نیاز به ایمپلنت و اقدامات اضافی دندان، می توانند گرانتر از پروتزهای کامل سنتی باشند: در حالی که اوردنچر پایدارتر است، همچنان نیاز به نگهداری و تمیز کردن منظم دارد تا از تحریک لثه، عفونت و سایر مسائل جلوگیری شود.

• انواع پروتز اوردنچر:

اوردنچرهای پشتیبان دندان: این اوردنچرها به دندان های طبیعی باقی مانده متصل می شوند. دندان‌های طبیعی برای دریافت ضمیمه‌هایی مانند اتصالات دقیق یا گیره‌هایی که اوردنچر را در جای خود محکم می‌کنند، آماده می‌شوند.

اوردنچرهای تحت پشتیبانی ایمپلنت: این اوردنچرها توسط ایمپلنت‌های دندانی که با جراحی در استخوان فک قرار می‌گیرند، تثبیت می‌شوند. ایمپلنت ها به عنوان لنگر برای اوردنچر عمل می کنند و پایداری و ماندگاری فوق العاده ای را ارائه می دهند.

• استفاده از پروتز متحرک  اوردنچر برای جای خالی دندان کشیده شده:

پروتز اوردنچر معمولاً برای بیمارانی توصیه می شود که تعداد محدودی دندان طبیعی سالم باقی مانده دارند یا برای افزایش پایداری، ایمپلنت های دندانی را در نظر می گیرند. آنها را می توان در هر دو فک بالا و پایین استفاده کرد. اوردنچر مخصوصاً برای افرادی مفید است که مشکلاتی را با دندان مصنوعی کامل سنتی تجربه کرده اند، مانند تناسب ضعیف، ناراحتی، و مشکل در جویدن و صحبت کردن.

انتخاب بین پروتز اوردنچرهای تکیه گاه دندان و ایمپلنت به عواملی مانند سلامت دهان بیمار، وضعیت دندان های طبیعی باقی مانده، تراکم استخوان، ملاحظات بودجه و ترجیحات بیمار بستگی دارد. ارزیابی کامل و مشاوره با دندانپزشک یا متخصص پروتز به تعیین مناسب ترین نوع اوردنچر برای نیازهای فردی کمک می کند. مراقبت مناسب، ویزیت منظم دندانپزشکی و رعایت بهداشت دهان و دندان برای اطمینان از طول عمر و عملکرد اوردنچر ضروری است.

مقایسه انواع پروتز متحرک دندان

1. هدف از استفاده از دندان و پروتز متحرک:

2. ثبات، حفظ و مقاومت پروتز های دندانی:

3. توانایی جویدن و بهبود گفتار بعد از استفاده از پروتز متحرک:

4. حفظ سلامت استخوان فک:

5.مقایسه انواع پروتز متحرک بر اساس ظاهر:

6. تعمیر و نگهداری انواع پروتز متحرک:

7. هزینه انواع پروتز های دندانی متحرک

8. فرآیند درمان جای خالی دندان کشیده شده توسط پروتز متحرک

سخن آخر: