پوسیدگی دندان (Tooth decay) یکی از موارد شایع و به عبارتی یکی از اصلی ترین علل مراجعه به کلینیک دندان پزشکی است، حال مسئله مهم این است که "آیا امکان بهبود پوسیدگی دندان به صورت خوبه به خودی وجود دارد؟" و یا "جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان چگونه است؟"
به صورت مختصر باید گفت زمانی که پوسیدگی دندان از مراحل اولیه فراتر رفت، به خودی خود بهبود نمی یابد. و در مراحل اولیه دمینرالیزاسیون مینای دندان (در مراحل اولیه پوسیدگی دندان)، این فرآیند می تواند معکوس شود یا از طریق اقدامات خاصی مانند بهبود بهداشت دهان و دندان و تغییرات رژیم غذایی متوقف شود. در ادامه این مطلب از
کلینیک دندان پزشکی دریای نور به بررسی علل پوسیدگی دندان، مراحل پوسیدگی دندان و متوقف کردن پوسیدگی دندان و فرایند معکوس پوسیدگی دندان آن می‌پردازیم.
پوسیدگی دندان | Tooth decay
پوسیدگی دندان که اغلب به عنوان پوسیدگی یا حفره دندان از آن یاد می شود، یک عارضه‌ی شایع است، که افراد را در تمام سنین را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. این فرآیند زمانی آغاز می‌شود که باکتری‌های مضر در دهان از قندها و کربوهیدرات‌های رژیم غذایی ما تغذیه میکنند و اسیدهایی تولید میکنند که با گذشت زمان، محتوای مواد معدنی مینای دندان را از بین می‌برند. در صورت عدم درمان، پوسیدگی دندان می تواند منجر به مشکلات دندانی شدیدتری مانند عفونت دندان، به عصب رسیدن دندان و حتی از دست دادن دندان شود.
مراحل پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان نیز ماندد هر فرایند تخربی دیگری شامل مراحل متفاوتی است، اولین مرحله شامل "دمینرالیزاسیون" است. در طی این مرحله، اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌های دهان، تحت تاثیرقندها و کربوهیدرات‌های رژیم غذایی پلاک های دندانی را تشکیل می‌دهند که یک لایه چسبنده روی سطح دندان است. و موجب فرسایش مواد معدنی - کلسیم و فسفات - از مینای دندان و تضعیف ساختار دندان می‌شوند. برای جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان باید اقدامات موثر درمانی صورت گیرد.
اگر پوسیدگی دندان به مرحله "ضایعه لکه سفید" می رسد و لکه‌ای به رنگ سفید گچی و مات روی سطح دندان ظاهر می شود که نشان دهنده آسیب اولیه مینای دندان است. با پیشرفت بیشتر پوسیدگی، "کاویتاسیون" شروع می شود، در این مرحله مینای دندان به طور قابل توجهی ضعیف شده است و در نتیجه حفره دندان ایجاد می شود. این حفره محیطی برای رشد باکتری ها فراهم می کند و در صورت عدم رسیدگی به موقع می تواند منجر به مشکلات دندانی گسترده تری شود.
درک این مراحل برای جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان ضروری است، نکته‌ی حائز اهمیت در امر این است که، تا زمانی که یک حفره در مراحل اولیه تشکیل باشد، نمی تواند به طور طبیعی بهبود یابد، به خصوص برای حفره ای که عاج را شکسته است و موجب آسیب گسترده شده است. هنگامی که شروع به احساس درد در دندان موضعی می کنید، نشانه آن است که آسیب بسیار قابل توجه است و باید برای درمان حفره حرفه ای به دندانپزشک مراجعه کنید.
پوسیدگی دندان به چه شکل است؟
اگرچه در مراحل اولیه حفره ها و پوسیدگی های جزئی دندان به سختی دیده می شوند، اما ممکن است متوجه یک ناحیه کوچک، سفید و گچی روی مینای دندان خود شوید. با بدتر شدن حفره، ممکن است لکه های قهوه ای یا سیاه روی دندان خود مشاهده کنید. البته گاها و مخصوصا در مراحل اولیه پوسیدگی، تشخیص پوسیدگی و مشاهده برخی علائم برای فرد غیر ممکن است و نیاز قطعی به مراجعه به دندان پزشکی و بررسی و معاینه بالینی به همراه عکس گرافی وجود دارد.
یکی از مواردی که این فرایند را دشوار می‌کند تشخیص لکه ها (stains) حفره ها(Cavities) از یک دیگر است. حفره ها و لکه های ایجاد شده در سطوح دندانی، هر دو باعث تغییر رنگ دندان می شوند، بنابراین به راحتی می توان این دو را با هم اشتباه گرفت. به طور کلی، حفره ها در مقایسه با لکه ها تیره تر هستند. علاوه بر این، لکه ها روی چندین دندان تأثیر می گذارند. اما اگر یک نقطه کوچک روی یک دندان دیدید، به احتمال زیاد آن یک حفره است.
اگر فکر می کنید دندان شما دچار پوسیدگی های سطحی و حفره شده است، با کلینیک دندانپزشکی در تماس باشید.
درمان پوسیدگی دندان در مراحل اولیه
پوسیدگی دندان می تواند به طور طبیعی تحت شرایط خاص در مراحل اولیه دمینرالیزاسیون مینا معکوس شود. در مرحله دمینرالیزاسیون اولیه (ابتدایی ترین مراحل پوسیدگی دندان)، زمانی که تنها یک ضایعه لکه سفید روی سطح دندان ظاهر می شود اما هنوز به سمتایجاد حفره و آسیب گسترده پیش نرفته است، مینرالیزاسیون مجدد (معکوی سازی فرایند پوسیدگی دندان) با نظر دندان پزشک و تحت نظارت ایشان امکان پذیر است.
فرآیند خود درمانی جهت درمان خودبه خودی پوسیدگی دندان، به چندین عامل کلیدی بستگی دارد. اول از همه، حفظ یک روال بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است که شامل مسواک زدن منظم و کامل با خمیر دندان حاوی فلوراید، نخ دندان کشیدن و شستشو با دهانشویه فلوراید است. این روش ها به حذف پلاک و ایجاد محیطی مناسب برای معدنی سازی مجدد مینای دندان کمک می کند. علاوه براین انتخاب های غذایی نقش مهمی در این فرایند ایفا می کنند. کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین و اسیدی، اسیدهای تولید شده توسط باکتری های دهان را محدود می کند و به مینای دندان اجازه می دهد تا محتوای معدنی خود را بازیابد.
هیدراتاسیون مناسب و مصرف کافی آب، برای مبارزه با خشکی دهان، که می تواند پوسیدگی دندان را تشدید کند، نیز ضروری است. با این حال، توجه به این نکته مهم است که پس از ایجاد حفره، خود ترمیمی طبیعی دیگر امکان پذیر نیست و برای توقف پیشرفت پوسیدگی و بازگرداندن سلامت دندان به مداخله دندانپزشکی حرفه ای نیاز است. بنابراین، تشخیص زودهنگام و اقدامات پیشگیرانه کلیدی برای استفاده از پتانسیل خود ترمیمی مینای دندان است.
درک مفهوم پوسیدگی معکوس یا Remineralization
رمینرالیزاسیون یک فرآیند طبیعی حیاتی است که به تقویت مینای دندان و معکوس کردن فرایند پوسیدگی دندان در مراحل اولیه کمک می کند. این فرایتد زمانی اتفاق می افتد که مواد معدنی ضروری مانند کلسیم و فسفات دوباره در مینای دندان رسوب می کنند و به طور موثری نواحی ضعیف شده را ترمیم می کنند. توجه داشته باشید که معدنی‌سازی مجدد عمدتاً از طریق برهمکنش این مواد معدنی با فلوراید، یک عنصر طبیعی اتفاق می‌افتد. که تحت درمان فلوراید تراپی در کلینیک دندان پزشکی انجام می‌گردد.
- فلوراید چگونه به درمان پوسیدگی دندان کمک می‌کند؟
فلوراید با افزایش توانایی مینای دندان در جذب مواد معدنی از بزاق و منابع غذایی، نقشی اساسی در فرآیند درمان پوسیدگی دندان ایفا می کند. هنگامی که فلوراید در دهان وجود دارد، ترکیبی به نام فلوروآپاتیت را تشکیل می دهد که نسبت به هیدروکسی آپاتیت معمولی، که در مینای دندان وجود دارد، در تقویت مینای دندان بسیار موثر تر خواهد بود.
این ساختار معدنی تقویت‌شده نه تنها دندان‌ها را کمتر مستعد پوسیدگی در آینده می‌کند، بلکه به ترمیم و سفت شدن مینای دندان نیز کمک می‌کند و به طور بالقوه دمنرالیزاسیون اولیه را معکوس می‌کند. بنابراین، فلوراید یکی از اجزای کلیدی خمیردندان، دهانشویه و درمان فلوراید تراپی همگی به حفظ دندان‌های قوی و سالم از طریق ترویج معدنی‌سازی مجدد و پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک میکنند.
فلوراید تراپی Fluoride therapy
فلورایدتراپی در کلینیک دندانپزشکی که توسط دندانپزشک انجام می شود، شامل استفاده از مواد فلورایدی غلیظ برای کمک به پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان است. فلوراید تراپی به اشکال مختلف از جمله ژل، فوم، لاک یا شستشو با فلوراید وجود دارد. که با تشخیص دندان پزشک استفاده می‌گردد.
فلورایدتراپی به ویژه در تقویت مینای دندان و مقاوم‌تر کردن آن در برابر حملات اسیدی ناشی از باکتری‌های دهان مؤثر است. یون های فلوراید با ساختار دندان یکپارچه می شوند و ترکیب قوی تری به نام فلوروآپاتیت را تشکیل می دهند. در نهایت مینای تقویت شده‌ی دندان کمتر مستعد آسیب، پوسیدگی و از بین رفتن مواد معدنی تشکیل دهنده‌ی آن است. و مقاوم در برابر مواد اسیدی خواهد بود. فلورایدتراپی منظم همراه با رعایت بهداشت دهان و دندان و عادات غذایی مناسب، ابزاری ارزشمند در پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان، ارتقای سلامت مطلوب دندان و کاهش خطر پوسیدگی دندان است.
توصیه‌ی ما به شما:
با مشورت با دندان پزشکان کلینیک دندان پزشکی دریای نور، به این نتیجه رسیده ایم که جهت درمان به موقع پوسیدگی دندان و عدم نیاز به درمان های دندان پزشکی اعم از ترمیم برای سطوح عمیق تر پوسیدگی دندان، درمان ریشه دندان در صورت آسیب و عفونت پالپ دندان، و در صورت عدم درمان کشیدن دندان و جراحی دندان؛
دندانپزشکان ما توصیه می کنند که حداقل هر 6 ماه جهت معاینه دندان ها و لثه های خود مراجعه کرده و در صورت نیاز با جرم گیری دندان و یا اطلاع از پوسیدگی های سطحی دندان خود اقدامات ذکر شده را رعایت نمایید، و از دندان های خود محافظت نمایید.
از دیگر نکات حائز اهمیت که مکررا تکرار می‌شود مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به شیوه‌ای اصولی و مناسب است. صبح و شب دو دقیقه دندان های خود را مسواک بزنید و حتما از خمیر دندان حاوی فلوراید نیز برای محافظت بیشتر در برابر تجمع پلاک استفاده کنید. با زاویه دادن به مسواک و قرار دادن آن در زاویه 45 درجه، به صورت مناسب فضای دهان خود را تمیز نمایید. جدا از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، سعی کنید در صورت امکان، قرار گرفتن در معرض غذاهای بیش از حد نشاسته ای یا شیرین را محدود کنید. مواد غذایی از این نوع به شدت به پوسیدگی دندان کمک می کنند و باید پس از مصرف آنها را کاملا مسواک بزنید.
چه مدت می‌توان درمان پوسیدگی دندان را به تعویق انداخت؟
در خصوص زمان درمان هر عارضه‌ای در دندان باید با دندان پزشک و متخصصان دندان پزشکی مشورت نمایید و ایشان بعد از معاینه و بررسی عکس گرافی، طرح درمان مخصوص هر فرد را اعلام میکنند.
- درمان پوسیدگی مینای دندان در مراحل اولیه
با این حال به صورت کلی می‌توان گفت، در برخی موارد، با مشاهده علائم اولیه پوسیدگی در مینای دندان را می توان با موفقیت با خمیر دندان حاوی فلوراید، فلوراید تراپی یا مواد پرکننده سطحی درمان کرد. اما هنگامی که یک حفره در درون دندان ایجاد می شود، دندانپزشکان معمولاً توصیه می کنند ظرف یک سال درمان مورد نیاز صورت گیرد.توجه داشته باشید که جدول زمان بندی هر فرد متفاوت است. برخی از افراد مینای دندان نرم تری نسبت به دیگران دارند که می تواند باعث پیشرفت سریع حفره ها شود.
هنگامی که یک حفره در عاج دندان ایجاد می‌شود، مهم است که در اسرع وقت آن را درمان کنید. به طور حدودی مدت زمان بین ایجاد حفره در عاج تا رسیدن به ریشه دندان می تواند در کمتر از 3 ماه اتفاق بیفتد.
- درمان پوسیدگی ریشه و به عصب رسیدن دندان:
اگر دندانپزشک شما حفره ای در پالپ دندان تشخیص دهد، هر چه زودتر درمان شوید، بهتر است! حفره های پالپ معمولاً برای جلوگیری از آسیب بیشتر به دندان نیاز به درمان ریشه دارند.
چه زمانی برای معکوس کردن فرایند پوسیدگی دندان( حفره)دیر است؟
شاید این پاسخ ناامید کننده باشد، اما یک حفره و یا آسیب و عفونت ایجاد شده، ممکن است به نقطه ای برسد که دیگر قابل برگشت نباشد. این عارضه و پوسیدگی گسترده در داخل ساختار دندان زمانی اتفاق می‌افتد که اسید باکتری و عفونت ایجاد شده از طریق مینای دندان عاج (بافت زنده دندان شما) از بین ببرد؛ و گسترش یافته و مناطق بیشتری را درگیر کند. اگر پوسیدگی دندان بیش از حد گسترش یابد ممکن است نیاز به ترمیم های چند سطحی و عمیق تری باشد و اگر به پالپ و ریشه دندان سرایت کن، نیاز به درمان ریشه وجود دارد.
چه مدت طول می کشد تا پوسیدگی دندان و حفره ها ایجاد شوند؟
پوسیدگی دندان و حفره ها فرایندی یک شبه نیستند و هفته ها، ماه ها و حتی سال ها طول می کشد تا یک حفره تشکیل شود. در واقع، بیشتر حفره ها حدود شش ماه تا پنج سال طول می کشد تا ایجاد شوند. البته عوامل متفاوتی در این فرایند موثر هستند، اعم از محل ایجاد پوسیدگی، چنانچه پوسیدگی در مینای دندان رخ دهد، با توجه به اینکه مینا یک لایه محافظ در قسمت بیرونی دندان شماست و بادوام ترین بافت بدن است، ایجاد حفره در این لایه غنی از مواد معدنی دشوارتر از عاج دندان و در نتیجه زمان برتر است. از موارد دیگر موثر در این فرایند، مواد غذایی مصرفی فرد است،اسیدها مینای دندان را تجزیه می کنند، اگر شما غذاها و نوشیدنی های حاوی اسید بالا مانند آب پرتقال یا نوشابه مصرف می کنید، مینای دندان شروع به از بین رفتن می کند. و در نتیجه موجب ایجاد حفره و پوسیدگی در عاج دندان می‌شود.
سخن آخر
با تأکید بر نقش مراقبتهای پیشگیرانه دندانپزشکی و محدودیت‌های خوددرمانی در زمانی که پوسیدگی دندان پیشرفت کرده است، مراجعه و چکاب به موقع دندان ها و استفاده از خمیر دندان، دهانشویه و یا درمان فلورایدتراپی و جرم گیری منظم دندان ها به حفظ سلامت دندان های شما، افزایش کیفیت زندگی و کاهش هزینه های درمانی بسیار کمک کننده خواهد بود.
با ویزیت و چکاب مستمر دندان پزشکی، سلامت دندان خود را در اولویت قرار دهند.